Paniekaanvallen en hyperventilatie

Hyperventilatie (HV) is een term die regelmatig wordt gebruikt om een versnelde ademhaling te omschrijven. Mensen met HV vinden de ademhaling vaak moeilijk te controleren. De ademhaling zit vaak hoog op de borst en kan gepaard gaan met andere klachten aan het lichaam. Veel voorkomende klachten zijn: een versnelde hartslag, een gespannen gevoel op de keel, tintelingen in de armen of in het gezicht en wazig zien. Per persoon kunnen klachten verschillen, iedereen ervaart een eigen mix.

Als we het woord hyperventilatie ontleden zien we twee woorden terugkomen: hyper, wat veel betekent, en ventilatie, wat ademen betekent. Het woord betekent dus veel ademen en dat is precies wat er gebeurt. Maar waar komt die snelle ademhaling dan toch vandaan?

Angst en paniek

Een klassieke HV komt voort uit een disbalans van zuurstof (O2) en koolstofdioxide (CO2)in het bloed. Er zit te weinig CO2 in het bloed, dit heet hypocapnie, hierdoor veranderd de zuurtegraad in het bloed. Bloedvaten vernauwen doordat de zuurtegraag in het bloed verhoogt, hierdoor kan er een gevoel van te weinig O2 ontstaan. Doordat het lichaam deze disbalans registreert gaat het versneld ademen om deze balans te herstellen. Daardoor werd er voorheen geadviseerd te ademen in een zakje (CO2 gehalte in het bloed herstellen). De meeste HV aanvallen zijn echter geen gevolg van een disbalans maar komen vanuit paniek of angst.  Er is een angst voor een gevoel dat je niet kent in het lichaam.

Doordat je in een voor jou stressvolle situatie verkeert wordt het “vecht-of-vlucht-systeem” van het lichaam geactiveerd. Dit is een systeem dat aangaat op het moment dat wij als mens in gevaar zijn. Het maakt geen onderscheid tussen een leeuw die voor ons staat, een toets die wij moeten maken of een gek gevoel dat we ervaren in het lichaam. In alle drie de gevallen wordt hetzelfde systeem in gang gezet. Hierdoor komen er stofjes vrij (neurotransmitters) die een reactie hebben in ons lichaam. Adrenaline is zo’n neurotransmitter. Adrenaline zorgt ervoor dat het zenuwstelsel (sympathische zenuwstelsel) aangaat die op zijn beurt weer de hartslag, ademhaling en spierspanning verhoogt. Dit noemen we in de volksmond ook wel het vecht of vlucht systeem. De ademhaling is dus een reactie op een bedreiging die wordt ervaren.

Wat nu?

Als we goed kijken naar de afbeelding hierboven zien we dat het probleem niet zit in de ademhaling. De ademhaling reageert namelijk op adrenaline dat wordt veroorzaakt door angst. Je lichaam reageert precies zoals het moet reageren. Vaak wordt er gedacht dat we onszelf kalm moeten houden en de ademhaling moeten controleren.  Door de ademhaling te controleren zeggen we tegen onszelf: “Ik ben bang en moet mijzelf in veiligheid brengen maar niet met een te hoge ademhaling!” Dat kan natuurlijk niet. We noemen dit een paradoxale intentie. De intentie is om rustig te blijven en daardoor wordt je nog onrustiger.

Het probleem zit hierbij in de gedachten ofwel de interpretatie. De gedachten dat er iets niet goed gaat, dat je flauwvalt of dat je doodgaat. Deze gedachten passen niet bij de werkelijkheid. Dit gebeurt namelijk niet! Maar hoe zetten we deze gedachten om?

Uitleg en herkennen van het probleem kan al veel helpen bij het oplossen van het probleem. Doordat we weten wat er aan de hand is, nemen we ook de angst weg van het probleem. Het onbekende is vaak angstig en het bekende is veilig.

Daarnaast kan er ook een “aanval” worden uitgelokt zodat deze samen met een therapeut kan worden doorlopen. Dit noemen we exposure-therapie. Exposure is het Engelse woord voor blootstelling. We stellen onszelf bloot aan het “gevaar” om te ervaren dat er niks gevaarlijks aan de hand is.

Als we deze stappen hebben doorlopen, trekken de klachten meestal weg. We kunnen nog wel een reactie hebben zoals het gevoel op de borst of op de keel krijgt, maar men beland niet meer in de vicieuze cirkel.

Exposure behandeling

Hoe doe je een exposure behandeling?  Het belangrijkste is dat de aanname over de gevolgen van de sensatie wordt ontdekt. “Als ik te hoog ademhaal ik flauw”. Deze aanname willen we testen (falsificeren). Dat gaat als volgt:

Aanname: Als ik te hoog adem val ik flauw!

Geloofwaardigheid van de aanname : 90%

Welke handelingen voer je uit om de catastrofe te voorkomen?: Ademhalingsoefeningen doen

Hoe verwerken we dat in een oefening? : Geen ademhalingsoefeningen doen als het opkomt.

Is je verwachting van het flauwvallen uitgekomen? : Nee

Heb je bij de uitvoering iets anders gedaan?: Nee

Wat zegt dat over de klacht?: Dat ik niet flauwval als ik te hoog adem

Nieuwe geloofwaardigheid aanname: 20%